مادر این هستی به تنهایی زندگی نمی‌کنیم بلکه موجودات بسیار دیگری نیز در این وجود با ما مشترکند... دسته‌ای از آنها را می‌بینیم و گروهی از دید ما غایبند، قرآن کریم این مخلوقات را به ما می‌شناساند؛ همچنین نسبته ارتباط میان ما و آنها و چگونگی تعامل ما با هم را بیان داشته است.
به طور مثال آیات ما را از وجود فرشته‌ها مطّلع نموده‌اند و این‌که دسته‌ای از آنها نگاهبان هستند، و گروهی کارهای بندگان را ثبت و ضبط می‌کنند و گروهی در حال گردشند و عدّه‌ای عرش را حمل می‌کنند... خداوند می‌فرماید: (وَ اِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ کَرَاماً کَاتِبِینَ) (انفطار: 11-10)
«بدون شک نگاهبانانی بر شما گمارده شده‌اند نگهبانانی که (در پیشگاه پروردگار مقرّب و) محترم هستند و پیوسته (اعمال شما را) می‌نویسند.»
همچنین گروه دیگری از موجوداتی را که نمی‌بینیم: جنّیان هستند، قرآن به ما خبر داده که جنّیان نیز همچون ما مکلّف (به اجرای فرامین الهی) هستند: (وَ مَا خَلَقْتُ الجِنَّ اِلاَّ لِیَعْبُدُونَ) (ذاریات: 56)
«من پری‌ها و انسانها را جز برای پرستش خود نیافریده‌ام.»
هستی رام و مطیع
این در خصوص عالم غیب، امّا در همین هستی ما بسیاری از آفریده‌ها را مشاهده می‌کنیم، علّت آفرینش آنها چیست و وظیفه‌ی آنها چه می‌باشد؟!
قرآن برای ما بیان داشته که همگی آفریده‌های روی زمین به خاطر ما آفریده شده‌اند. خداوند می‌فرماید: (هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُم مَا فِی الاَرْضِ جَمِیعاً) (بقره: 29)
«خدا آن کسی است که همه‌ی موجودات و پدیده‌های روی زمین را برای شما آفرید.»
خداوند زمین و هر آنچه در آن است را رام و مطیع ما نموده، آنان نیز سرپیچی ننموده و اجازه می‌دهند تا آنان را به کار گیریم... آب، تشنگی را رفع نموده و آتش را فرو می‌نشاند و مایه‌ی زندگی است؛ آتش، تولید گرما، نور و شعله می‌نماید، گیاهان میوه‌های گوناگون به بار آورده همچنین روح شادابی و سرزندگی در ما می‌دمند و بر سرمان سایه می‌گسترند، معادن نیز با ما نهایت همکاری را دارند... چهارپایان در اختیار هستند تا بر آنها سوار شده و از گوشت‌شان بخوریم و از شیرشان بنوشیم... و هر آنچه در بدن آدمی است از گوشت‌شان بخوریم و از شیرشان بنوشیم... و هر آنچه در بدن آدمی است از جمله عضلات، دستگاه‌ها، غدد و کلیه فعالیت‌های حیاتی همگی مطیع و فرمان‌بردار آدمیند.
شب و روز، ماه و خورشید و هر آنچه در زمین است به خاطر ما در تلاشند... همه‌ی این‌ها بدین خاطر است تا ما فرصت کافی برای انجام مسئولیتی که به خاطرش آفریده شده‌ایم را داشته باشیم، خداوند می‌فرماید: (اللَّهُ الَّذِی سخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِی الْفُلْكُ فِیهِ بِأَمْرِهِ وَ لِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ * وَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مِّنْهُ إِنَّ فِی ذَلِكَ لَآیاتٍ لَّقَوْمٍ یتَفَكَّرُونَ) (جاثیه): (13-12)
«خداوند همان كسی است كه دریا را رام شما كرده است، تا كشتیها برابر فرمان و اجازه او (كه به ماده كشتیها و خود آبها و دیگر عوامل طبیعی داده است) در دریا روان شوند و شما انسانها بتوانید از فضل خدا بهره گیرید، و شاید سپاسگزار گردید (و شكر نعمتهای بیكران یزدان را به جای آورید). و آنچه كه در آسمانها و آنچه كه در زمین است همه را از ناحیه خود، مسخّر شما ساخته است. قطعاً در این (تسخیر موجودات مختلف و به گردش و چرخش درآوردن چرخه حیات به نفع انسانها) نشانه‌های مهمّی (بر قدرت و مهربانی خدا در حق آدمیزادگان) است، برای كسانی كه می‌اندیشند (و اندیشمندانه به اشیاء دور و بر و به خود زندگی می‌نگرند).»
خداوند در این جهان در اختیار ماست بسیاری از آثار اسما و صفاتش را گنجانده تا راهی به سوی معرفت او باشند و ما را فراخوانده تا به گردش در زمین بپردازیم و در آفریده‌هایش بیندیشیم و اسرارش را دریابیم تا شناختمان نسبت به او فزونی یابد خداوند می‌فرماید: (إِنَّ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآیاتٍ لِّلْمُؤْمِنِینَ*وَفِی خَلْقِكُمْ وَمَا یبُثُّ مِن دَابَّةٍ آیاتٌ لِّقَوْمٍ یوقِنُونَ * وَاخْتِلَافِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن رِّزْقٍ فَأَحْیا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِیفِ الرِّیاحِ آیاتٌ لِّقَوْمٍ یعْقِلُونَ) (جاثیه: 5-3)
«بدون شكّ در آسمانها و زمین دلائل و نشانه‌های فراوانی (بر وجود خدا) است برای مؤمنان... همچنین در آفرینش شما (بدین صورت زیبا و آراسته، و دستگاههای داخلی پیچیده و اسرارانگیز: رشته‌های ارتباطی سلسله اعصاب، رگها و مویرگها، مغز، سلولها، گردش خون، خصال و صفات‌ویژه، و تنوّع خلقت و فطرت ظاهری و باطنی هر یك از افراد بشر) و نیز در آفرینش جنبندگانی كه خداوند در سراسر زمین پراكنده می‌سازد (از موجودات ذرّه‌بینی گرفته تا حیوانات غول‌پیكر، با ویژگیهای گوناگون و ساختارهای جوراجور و الوان و اشكال رنگارنگ) نشانه‌های بزرگ و دلائل قوی (برای پی بردن به خدا و خالق یكتا) است برای آنان كه اهل یقین هستند... همچنین در دگرگونی شب و روز (از لحاظ تغییر رنگ و كوتاهی و درازی و فعل و انفعالاتی كه در هر یك انجام می‌پذیرد) و در چیزهائی كه خدا از آسمان فرو می‌فرستد و (سبب) رزق و روزی هستند (همچون باران و نور و اشعّه‌های گوناگون) و خدا به وسیله آنها زمین را بعد از مرگش حیات می‌بخشد، و نیز در وزش بادها (و بالطبع دگرگونی هوا) نشانه‌های بزرگی و دلائل سترگی است (بر وجود خدا و خالق یكتا) برای آنان كه به تعقّل می‌پردازند و اهل عقل و درایت هستند.»
این جهان آماده است تا آن را رمزگشایی نماییم و اسرارش را کشف کنیم... صدها گونه از پرندگانی را که خداوند آفریده در جستجوی کسانی هستند که اسرارشان را هویدا ساخته و از لابه‌لای آن پی به وجود خداوند خالق آفریننده ببرند، خداوند این درختان گوناگون و هستی پررمز و راز را بیهوده و پوچ نیافریده است: (وَكَأَین مِّن آیةٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ یمُرُّونَ عَلَیهَا وَهُمْ عَنْهَا مُعْرِضُونَ) (یوسف: 105)
«و چه بسیار دلائل و نشانه‌های (دالّ بر وجود خدا) در آسمانها و زمین وجود دارد كه آنان (كوركورانه) از كنارشان می‌گذرند و از پذیرش آنها روی می‌گردانند...»
قرآن در جاهای بسیاری ما را تشویق می‌کند که در نشانه‌های خداوند در هستی نظر بیفکنیم و پیام‌هایی را که برای ما دارند درک کنیم: (قُلِ انْظُرُوا مَاذَا فِی السَّمـَْوَاتِ وَ الاَرْضِ) (یونس: 101)
«بگو بنگرید و (چشم برون و درون را باز کنید و ببینید) در آسمانها و زمین چه چیزهایی است؟!»
هستی عابد: هم‌چنان که آفریده‌ها مطیع ما بوده و پیام‌هایی را برای ما دارند، همچنین با ما در پرستش و عبودیّت خداوند مشترکند، خدا را تسبیح گفته و سجده گذار اویند: (أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یسْجُدُ لَهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ وَالْجِبَالُ وَالشَّجَرُ وَالدَّوَابُّ وَكَثِیرٌ مِّنَ النَّاسِ وَكَثِیرٌ حَقَّ عَلَیهِ الْعَذَابُ) (حج: 18)
«آیا ندیده‌ای و ندانسته‌ای که تمام کسانی که در آسمانها بوده و همه‌ی کسانی که در زمین هستند و خورشید و ماه و ستاره‌ها و کوه‌ها و درختان و جانوران و بسیاری از مردمان برای خدا سجده می‌برند (و به تسبیح و تقدیس او مشغول و سرگرمند!) و بسیاری از مردمان هم (غافل بوده و برای خدا سجده نمی‌برند و) و عذاب ایشان حتمی است.»
همگی تسبیح گوی خدایند: (یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزِیزِ الْحَكِیمِ) (جمعه: 1)
«آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، به تسبیح و تقدیس خدا مشغول است. خدائی كه مالك و حاكم (كل جهان) است، از هر نقص و عیبی مبرا و منزّه است، و چیره كار بجا است...»
این هستی در برابر محرمات خدا غیرتمند بوده و هر که محرمات را زیر پا نهد به خشم می‌آید: (وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَداً * لَقَدْ جِئْتُمْ شَیئاً إِدّاً * تَكَادُ السَّمَاوَاتُ یتَفَطَّرْنَ مِنْهُ وَتَنشَقُّ الْأَرْضُ وَتَخِرُّ الْجِبَالُ هَدّاً* أَن دَعَوْا لِلرَّحْمَنِ وَلَداً) (مریم: 91-88)
«(یهودیان و مسیحیان و مشركان) می‌گویند: خداوند مهربان فرزندی برای خود برگرفته است! ...واقعاً چیز بسیار زشت و زننده‌ای را می‌گوئید... نزدیك است آسمانها به خاطر این سخن از هم متلاشی گردد، و زمین بشكافد، و كوهها به شدّت درهم فرو ریزد!... از این كه به خداوند مهربان، فرزندی نسبت می‌دهند...»
این پیوندهای گوناگونی که با هستی وجود دارد، فقط زمانی می‌توانیم معانی آنها را دریافته و مدلول‌هایشان را تحقّق بخشیم که قرآن را (بافهم) تلاوت نماییم... شاید آنچه این سخن را تأیید می‌کند، سخن پیامبر (ص) به هنگام نزول این آیه است: (إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیلِ وَالنَّهَارِ لـآیاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ) (آل عمران: 190)
«مسلّماً در آفرینش (عجیب و غریب و منظّم و مرتّب) آسمانها و زمین، و آمد و رفت (پیاپی، و تاریكی و روشنی، و كوتاهی و درازی) شب و روز، نشانه‌ها و دلائلی (آشكار برای شناخت آفریدگار و كمال و دانش و قدرت او) برای خردمندان است...»
نظرات